Johannesburg, 17 May 2024 – Vakanganyisi vo tala va hlasela vanhu lava lavaka ku vekisa mali ya vona leswaku yi kula. Hakanyingi vakanganyisi lava va tshembisa mpindzulo lowukulu handle ka makhombo yokarhi, va kanganyisa vanhu leswaku va vekisa mali ya vona eka swikimi leswi vilerisaka. Hi ku xiya khombo leri, Johannesburg Stock Exchange (JSE) yi sungule 'Tiyisisa Muxavisi', ku nga xitirhisiwa xa le ka inthanete lexi endleriweke ku pfuna vanhu ku tiyisisa loko vaxavisi va tixere ni lava va nyikaka vukorhokeri bya swa timali lava va tirhisanaka na vona va ri va xiviri naswona va tshembeka. Xitirhisiwa lexi xi pfuna munhu un'wana ni un'wana loyi a lavaka ku endla swiboho leswi nga riki na khombo swa vuvekisi hi ku tiyiseka leswaku u tirhisana ntsena ni vaphurofexinali ni tikhampani leti nga enawini.

Vaxavisi va tixere i vaphurofexinali lava pfunaka vanhu ku xava ni ku xavisa tixere etimakete to fana ni JSE. Va nga va va ri na nkoka eka un'wana ni un'wana loyi a lavaka ku vekisa eka tixere hikuva va ni vutivi ni switirhisiwa swo xava ni ku xavisa hi ndlela leyi humelelaka. Ku engetela eka vaxavisi va tixere, ku na mixaka yin'wana ta Financial Service Providers, kumbe ti-FSP, lava nyikaka vukorhokeri byo hambanahambana bya swa timali. Lava va katsa vatsundzuxi va swa timali, vafambisi va timali ni vaxavisi va ndzindzakhombo, un'wana ni un'wana wa vona u ni ntirho wo hlawuleka wo pfuna ku fambisa vuvekisi. 'Tiyisisa Muxavisi' yi tiyisekisa ku tshembeka ka vatshila lava va swa timali, yi tiyisekisa leswaku va le nawini.

Xitirhisiwa xa 'Tiyisisa Muxavisi' xi tirha hi ku nyika xivono lexi hlanganisiweke xa database ya vaxavisi va tixere ya JSE ku suka eka database leyi fambisiwaka hi Financial Sector Conduct Authority (FSCA), huvo yo lawula leyi langutelaka vatirhi va swa timali na mihlangano eAfrika Dzonga. Vaphakeri hinkwavo va vukorhokeri bya swa timali, ku katsa na vaxavisi va tixere, va fanele ku tsarisiwa na FSCA ku tirha hi nawu. Hi ku tirhisa vito ra nhlangano kumbe nomboro ya muphakeri wa vukorhokeri bya swa timali eka database leyi, xitirhisiwa lexi xi tiyisisa leswaku vatirhi va swa timali lava wena tanihi muvekisi u ehleketaka ku va tirhisa va amukeriwile ximfumo naswona va landzelela swipimelo hinkwaswo swa nawu, leswi ku nyikaka ku rhula ka miehleketo loko u kunguhata ku vekisa eka vona.

"Xitirhisiwa lexi xi tirhiseka hi ku olova naswona xi pfuna vanhu hinkwavo –  ku sukela eka vakokwana lava vekiselaka vatukulu va vona mali ku ya eka vantshwa lava nga ni vutshila lava khutaziwaka hi vanhu lava nga ni nkucetelo etimhakeni ta timali eka swiyenge swa mabulo – ku tiyiseka leswaku vaphurofexinali va swa timali va le nawini. Hi lava leswaku vanhu va Afrika Dzonga va titwa va titshemba naswona va ri ni vutivi loko va endla swiboho swa vuvekisi hi mali ya vona leyi va yi tirheleke hi matimba. Xitirhisiwa lexi xi endla leswaku vuvekisi byi va lebyi twisisekaka ni ku va lebyi sirhelelekeke", ku vula Nongcali Rubushe, Nhloko ya Mpfuno wa Vuxavisi ni Bindzu eka JSE.

Ndlela yo vona vukungundzwana

Vukungundzwana hakanyingi byi endla leswaku vanhu va hatlisela ku vekisa, byi va sindzisa leswaku va nga lahlekeriwi hi nkarhi wo kuma mpindzulo lowukulu eka vuvekisi lebyi "tiyisekisiweke". Rhengu rin'wana leri tolovelekeke i vukungundzwana bya ku lava hakelo ka ha ri emahlweni, laha vakanganyisi va kombelaka mali ka ha ri emahlweni, va tshembisa leswaku va ta kuma mali yo tala enkarhini lowu taka. Ndlela yin'wana ya vukungundzwana i ku kanganyisa hi vuxavisi bya  riqingho, laha vakanganyisi va tiendlaka onge i vatirhi kumbe vatsundzuxi va JSE leswaku va kanganyisa vanhu hi riqingho. Va tlhela va endla tiphrofayili ta mavunwa ta JSE eka swiyenge swa mabulo ni tiwebusayiti leswaku va yiva mali kumbe rungula ra munhu hi yexe.

JSE kumbe un'wana wa vayimeri va yona a yi nge pfuki a ku bele riqingho a lava rungula ra wena hi wexe kumbe a ku kombela leswaku u vekisa mali hi riqingho. Ndlela yin'we ntsena yo xaviselana hi ku kongoma eka JSE, i ku tirhisa vaxavisi va tixere lava nga ni mpfumelelo kasi nxaxamelo wa vaxavisi va tixere wu nga kumeka eka www.jse.co.za/brokers/find-a-broker.

Tisirhelele eka vukungundzwana

"Loko swi twala onge swa vilerisa, hakanyingi swa vilerisa. Kambisisa vuvekisi byin'wana ni byin'wana lebyi u nga byi kumaka ku nga khathariseki leswi muxavisi kumbe webusayiti yi ku nyikaka swona. U nga tshuki u hatlisela ku endla vuvekisi. Loko u hatlisisiwa kumbe u byeriwa leswaku u nga vulavuli ni van'wana hi swona, swi nga ha endleka leswaku u kanganyisiwile. A ku na nchumu lowu vuriwaka vuvekisi lebyi tiyisekisiweke,” ku vule Rubushe.

“Ku sirhelela vavekisi ni ku tiyisa vutivi bya swa timali i swa nkoka eka hina laha JSE. Tanihi vuxavisi lebyikulu eAfrika, hi lemuka swinene ntirho lowu hi wu endlaka eku kuriseni rixaka ra hina na ku hlomisa vanhu vo huma eka swiyimo hinkwaswo swa vutomi hi switirhisiwa na vuxokoxoko lebyi va pfunaka ku sirhelela timali ta vona, va endla swiboho leswi sekeriweke eka vutivi lebyi va nga na byona, ni ku fikelela tipakani ta vona ta vuvekisi va ri ni ntshembo." 

Leswaku u tirhisa xitirhisiwa xa ‘Tiyisisa Muxavisi’, hi kombela leswaku u ya eka https://www.jse.co.za/verify-a-broker-or-fsp. Loko u vona munhu a lavaka ku endla vukanganyisi, hatlisa u swi vika hi ku rhumela imeyili eka [email protected].

MAKUMU

MAYELANA NA JSE

Johannesburg Stock Exchange (JSE) yi na matimu ya kahle yo tirha tanihi makete yo xavisela swilo swa timali. I ntlawa wo sungula, lowu hlanganeke emisaveni hinkwayo lowu endlaka leswaku ku va ni ku kula ka ikhonomi hi ku tirhisa swilo leswi tshembekeke, swa xiyimo xa le henhla, leswi nga ni vutihlamuleri eka vanhu ni vukorhokeri bya vavekisi va nkarhi lowu taka. Yi nyikela hi timakete ta timali to sungula ni ta le henhla leti hlayisekeke ni leti tirhaka kahle eka swiyenge swo hambanahambana swa vuvekisi bya timali, leti hlanganisaka tixere, mintwanano ya timali, ni ta swikweleti. Yi tinyungubyisa hi ku va yi ri makete lowu hlawuriwaka hi vavekisi va laha tikweni ni va le matikweni man'wana lava lavaka ku kuma mfikelelo wa vuvekisi eka timakete letikulu ta le Afrika.

JSE sweswi yi le ka xiyimo xa le Henhla xa vu-20 eka nxaviselano lowukulu swinene wa tixere emisaveni, naswona i nxaviselano lowukulu swinene eAfrika, lowu nga ni malembe yo tlula 136 wu ri eku tirheni. Tanihi leswi yi nga exikarhi ka leti rhangelaka emisaveni hinkwayo, JSE yi hoxa xandla eku tumbuluxeni, yi pfula tindlela ta nkoka naswona yi endla leswaku vanhu va va ni vuxaka bya xiviri. www.jse.co.za 

JSE yi teka xihundla xa wena xi ri xa nkoka hi ku landza Nawu wa POPI. Hi ringeta ku ku rhumela rungula leri faneleke ntsena leri hi anakanyaka leswaku ri ta ku tsakisa wena ni nhlangano lowu u tirhaka eka wona. A ku na goza leri lavekaka loko u tsakela ku ya emahlweni u amukela mahungu na rungula ra JSE. Loko wo tshuka u cince mianakanyo ya wena enkarhini lowu taka, hi kombela u hi tivisa. Loko u nga lavi ku amukela mahungu ni rungula ra JSE, hi kombela u hlamula eka imeyili leyi naswona hi ta ku susa eku hangalasiweni ka rungula ka nkarhi lowu taka.